PROJE SORUMLULARI

– Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

– Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği

PROJENİN AMACI:

Bugün dünyada sığırcılığı gelişmiş hemen her ülkede Yetiştirici Birlikleri tarafından Döl Kontrolü programı yürütülmekte ve her ülke kendi koşullarında en fazla kazanç sağlayacak boğaları seçerek ve bu boğaların spermalarını kullanarak sürünün verimini artırmaktadır.
Türkiye’de kullanılan spermaların çok büyük bir bölümü değişik ülkelerden ithal edilmektedir. Sperma ithal edilirken boğanın kendi ülkesindeki değerleri kriter olarak dikkate alınmaktadır. Oysa herhangi bir ülkede Döl Kontrolünden geçmiş ve oradaki değerlendirmeye göre yüksek verimliler arasında olan bir boğanın Türkiye’de aynı sonucu vermeme ihtimali mevcuttur. Ayrıca her ülke, kendi popülasyonunda ıslah etmek istediği özellikler bakımından kendi ülkesi koşullarında üstün değerlere sahip boğaları seçmektedir. Yani ıslah, her ülkede ülke tercihleri, yetiştirici koşulları ve özelliklerin ülke içindeki ekonomik önemi dikkate alınarak yürütülen bir faaliyettir. Bu nedenle her ülke ıslah stratejisini kendi üretim ve ekonomik koşulları doğrultusunda planlamalıdır.

Bütün bu sebepler Türkiye’de denenmiş boğa sperması üretimini gerçekleştirebilmek için Döl Kontrolü Projesi’ni gündeme getirmiştir. Türkiye’de döl kontrolünün uygulanabileceği kayıtlı hayvan ve sisteme sahip tek kuruluş Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği’dir.
Türkiye’de döl kontrolünden geçmiş boğalar sadece Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği tarafından yürütülen Döl Kontrolü Projesi kapsamında teste alınan boğalardır.

Mevcut yetiştiricilik koşulları, özellikle AB’ne entegrasyon hazırlığı aşamasında olan ülkemizde özellikle bu entegrasyondan en fazla etkilenecek olan sığırcılık işletmelerinde en ekonomik üretim sistemlerinin geliştirilmesi gereğini ortaya çıkarmaktadır. Bu açıdan, birim başına elde edilen verimin artırılması birinci önceliği almaktadır. Bunun dışında, yüksek döl verimi (yüksek gebelik oranı, kolay doğum vb.) başarı için ön şartlardır.

Bu projede öngörülen ıslah çalışması, döl kontrolüne dayalı olan seçilmiş boğalardan suni tohumlamada yararlanılmasını hedefleyen bir çalışmadır. Program boğa ana ve babalarının seçilmesi, amaçlı çiftleştirmeler ve bunlardan elde edilen erkeklerin döl kontrolleri sonucu başarılı olanlarının denenmiş boğa olarak suni tohumlamada kullanılması süreçlerini içermektedir.

Bu programdan amaç, yukarıda verilen hedefler doğrultusunda Türk sığır yetiştiriciliğinde, laktasyonda (305 günde) %4 yağlı 7.000 kg. süt verebilen, uzun ömürlü (en az 3 laktasyon), ergin yaşta 750 kg canlı ağırlığa ve 145 cm sağrı yüksekliğine ulaşan, sağlam yapılı ve sağlıklı, hayvana rahat hareket etme yeteneği sağlayacak ayak ve tırnak yapısı olan, makinayla sağıma elverişli ve kolay sağılabilen kapasiteli bir memeye sahip genotip elde etmek ve bunu popülasyonda yaygınlaştırmak ve elde edilen bu sürünün özelliklerinin geliştirilerek daha sonraki kuşaklara aktarılmasıdır.

Bu programın uygulamaya konulması ile suni tohumlama çalışmaları Merkez Birliğimize bağlı işletmelerde disipline edilecek ve ileriki yıllarda AB ülkeleri ile rekabet edebilecek sürünün oluşması sağlanacaktır.

PROJENİN UYGULANMASI

  1. A) Damızlık Değer Tahminleri:

Tahminler Üniversitelerin danışmanlığında ortaklaşa yapılacak ve daha sonraki yıllar Merkez Birliği bu çalışmaları kendisi yapacaktır.

  1. B) Boğa Analarının Seçimi:

Proje kapsamında ülke genelinde damızlık değeri yüksek boğa annesi adayı inekler belirlenecektir. Bu aday inekler illerde morfolojik değerlendirmeden geçirilerek boğa babası sperması tohumlanacak boğa anaları seçilecektir. Belirlenmiş boğa analarının sahibi yetiştiriciler ile bir sözleşme imzalanacaktır. İmzalanacak sözleşme ile yetiştirici, Merkez Birliğinin önerdiği bir boğanın spermasıyla ineğini tohumlatmayı ve erkek buzağı doğması halinde, doğumu izleyen ilk 3-5 ay içerisinde Merkez Birliğine, Merkez Birliğince belirlenmiş olan bir bedel karşılığında satmayı taahhüt edecektir.

  1. C) Boğa Babalarının Seçimi:

Belirlenen boğa analarını tohumlamak amacıyla, ıslah amacı gözetilerek, dünya çapında en uygun elit boğalarından elde dilmiş spermalar ithal edilecek veya zaman içerisinde ülkemizde yetiştirilmiş yerli boğaların spermaları kullanılacaktır.

  1. D) Aday Boğa Anası İneklerin Tohumlanması:

Boğa babası ve boğa analarının damızlık özellikleri dikkate alınarak ıslah amacına uygun genotip elde etmek için en uygun çiftleştirme programı hazırlanacaktır.

  1. E) Döl Kontrolü (Progeny Testing):

Proje kapsamında doğan boğa adayı erkek buzağılar Merkez Birliğine ait Menemen Suni Tohumlama Laboratuvarına götürülecektir. Boğa adayı erkek buzağılar, 1 yaşına kadar büyütüleceklerdir. Boğa adayları 1 yaşını tamamladıktan sonra Merkez Birliği tarafında yetkilendirilen bir Komisyon tarafından sınıflandırılırlar. Sınıflandırmada başarılı olan tosunlara çeşitli hastalık ve sperma kalite testleri yapılacak ve testi geçen tosunlar sperma sağımı için kullanılmaya başlanacaktır.

Her bir aday boğadan alınan ilk 1.000 doz sperma, İl Birlikleri tarafından üye işletmelerde ikinci buzağısına gebe kalacak ineklere rasgele, planlama yapılmadan suni tohumlamada kullanılacaktır. Aday boğaların spermaları ile tohumlanan 2.laktasyonundaki ineklerden doğacak kızlar, yaklaşık 14-15 aylık iken tohumlanacaklardır. Bu kızların doğum yapmalarını müteakip, laktasyonda bulundukları süre içerisinde alınan verim kayıtları ve laktasyon sonunda yapılacak değerlendirmeyle aday boğalar sıralanacaktır. Sıralamada ilk 10’a giren boğaların spermaları soy kütüğü kaydı tutulan işletmeler öncelikli olmak kaydıyla kullanıma sunulacaktır. Ayrıca, Döl Kontrolü programı süresince hayvanların sağlık ve hastalıklarla ilgili testleri bir program dahilinde yapılacaktır.

Merkez Birliği ve İl Birliklerinin Sorumlulukları

* Kayıt toplama,

* Damızlık değer tespiti,

* Boğa babası sperması temini,

* Boğa analarının tespiti,

* Boğa analarının tohumlanması,

* Erkek buzağıların alımı,

* Erkek materyalin bakımı ve beslenmesi,

* Sperma sağımı, üretimi ve depolanması,

* Test boğalarının sperması ile tohumlama yapılması,

* Aday boğa spermalarının testinin yapılması,

Bakanlığın Sorumlulukları 

* Sağlık testleri,

* Nakiller,

DÖL KONTROLÜ PROJESİNDE MEVCUT DURUM

İzmir / Menemen Suni Tohumlama Laboratuvarı boğaların barındırılması ve sperma üretimi için tahsis edilmiştir. Laboratuvardaki 40 başlık barınağa ilaveten 30 başlık ikinci bir barınak 2003 yılı başında tamamlanarak kullanılır hale gelmiştir. Bakanlıkça alınan karar doğrultusunda Temmuz 2006 tarihinden itibaren laboratuvarın kullanımı TDSYMB’ne verilmiştir.

Manisa / Beydere Tohum ve Sertifikasyon Müdürlüğü’nde 2002 yılında 24 başlık bir barınak hazırlanmış olup karantina ve sperma üretimi öncesi yetiştirme yeri olarak kullanılmaktadır. Personeli TDSYMB tarafından görevlendirilmiştir.

Projenin disiplinli bir şekilde yürütülebilmesi için 2000 yılında ilgili kurum ve kuruluş temsilcilerinden oluşan 9 kişilik Proje İzleme Komitesi oluşturulmuştur.

Üretilen spermaların satılması için 2002 yılında pazarlama ağı oluşturulmuş olup bu amaçla TDSYMB’nin 2 tonluk azot tankı monteli bir kamyon çalışmaktadır.

Merkez Birliği tarafından üretilen Türk yetiştiricisinin el emeği göz nuru yerli boğalara ait dondurulmuş spermalar, GENTÜRK adı altında ülke genelinde İl Birlikleri aracılığı ile yetiştiricilerin kullanımına sunulmaktadır. Ülke şartlarına çok iyi uyum sağlayan ve üstün verim özelliklerine sahip GENTÜRK spermaları yetiştiriciler tarafından tercih edilmektedir.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2012 yılı Hayvancılık Desteklemeleri kararında çok önemli bir adım atarak Döl Kontrolü Projesi kapsamında testi tamamlanıp onaylanmış boğa sperması ile yapılan suni tohumlamadan doğan buzağılara ilave destekleme ödemesi yapma kararı almıştır. Bu karar kapsamında GENTÜRK boğalarının buzağılarına 2012 yılında 25 TL, 2013 ve 2014 yıllarında 35 TL ilave destekleme ödemesi yapılmıştır.

Proje kapsamında Balıkesir’den Menemen Suni Tohumlama Laboratuvarına 9 baş boğa adayı gönderilmiştir. Boğa anası olarak belirlenen inekler ve aday boğa sperması ile tohumlanacak ineklerin suni tohumlama çalışmaları Birliğimizce yürütülmektedir.

İlimizden gönderilmiş aday boğalar ile ilgili liste aşağıda belirtilmiştir.

SIRA KÜPE NO İSİM IRKI İŞLETME SAHİBİ İŞLETME NO İLÇESİ KÖYÜ
1 TR1008746 ERSİN SİYAH ALACA BAYRAM ATBAKAN 1010043 BANDIRMA YENİSIĞIRCI
2 TR103170E GÖKHAN SİYAH ALACA NİHAT RUŞEN 1010096 GÖNEN KÖTEYLİ
3 TR1015855 ÖZCAN SİYAH ALACA SEBAHATTİN ÖZCAN 1010091 BANDIRMA ŞİRİNÇAVUŞ
4 TR1040535 SÜMER SİYAH ALACA SÜLEYMAN SÜMER 1010094 GÖNEN KÖTEYLİ
5 TR1015889 ÜNVER SİYAH ALACA HÜSEYİN ÜNVER 1010130 BANDIRMA ERİKLİ
6 TR10389112 ERTAN SİYAH ALACA YAPRAK SÜT BESİ ÇİFTLİĞİ 1019340 BURHANİYE MERKEZ
7 TR10601581 AY SİYAH ALACA ÜLKÜ AY 1010152 SUSURLUK OKÇUGÖL
8 TR101674666 AKTEKİN SİYAH ALACA ERDOĞAN AKTEKİN 1060656 MERKEZ BAKACAK
9 TR101609526 GÜNAYDIN SİMENTAL GÜNAYDIN TARIM 10797353 GÖNEN ÇINARPINAR

GENTÜRK

SONUÇLU BOĞALAR

GENTÜRK BOĞA KATALOĞU